و در ادامه همين مطلب مى فرمايد: «زاد و توشه تهيه كنيد كه بهترين زاد و توشه ها پرهيزكارى است و از من بپرهيزيد اى صاحبان عقل» (وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى وَ اتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْبابِ).
اين جمله ممكن است اشاره لطيفى به اين حقيقت بوده باشد كه در سفر حجّ موارد فراوانى براى تهيه زادهاى معنوى وجود دارد كه بايد از آن غفلت نكنيد، در آنجا تاريخ مجسم اسلام است و صحنه هاى زنده فداكارى ابراهيم (ع) و جلوه هاى خاصى از مظاهر قرب پروردگار ديده مى شود آنها كه روحى بيدار و انديشه اى زنده دارند مى توانند براى يك عمر از اين سفر بى نظير روحانى توشه معنوى فراهم سازند.
(آيه 198)- در اين آيه به رفع پاره اى از اشتباهات در زمينه مسأله حجّ پرداخته مى فرمايد: «گناهى بر شما نيست كه از فضل پروردگارتان (و منافع اقتصادى در ايام حجّ) بر خوردار شويد» (لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ).
در زمان جاهليت هنگام مراسم حجّ هر گونه معامله و تجارت و باركشى و مسافربرى را گناه مى دانستند و حجّ كسانى را كه چنين مى كردند باطل مى شمردند آيه فوق اين حكم جاهلى را بى ارزش و باطل اعلام كرد و فرمود هيچ مانعى ندارد كه در موسم حجّ از معامله و تجارت حلال كه بخشى از فضل خداوند بر بندگان است بهره گيريد و يا كار كنيد و از دست رنج خود استفاده كنيد، علاوه بر اين، مسافرت مسلمانان از نقاط مختلف به سوى خانه خدا مى تواند پايه و اساسى براى يك جهش اقتصادى عمومى در جوامع اسلامى گردد.
سپس در ادامه همين آيه عطف توجه به مناسك حجّ كرده مى فرمايد:
«هنگامى كه از عرفات كوچ كرديد خدا را در نزد مشعر الحرام ياد كنيد» (فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ).
«او را ياد كنيد همان گونه كه شما را هدايت كرد هر چند پيش از آن از گمراهان بوديد» (وَ اذْكُرُوهُ كَما هَداكُمْ وَ إِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ).
(آيه 199)- باز در ادامه همين معنى مى فرمايد: «سپس از آنجا كه مردم كوچ مى كنند (از مشعر الحرام به سوى سرزمين منى) كوچ كنيد» (ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ