صفحه ٦٤

روزى در مکتب «نوح(علیه السلام)» نخستین پیامبر اولوالعزم (1) و سپس در مکتب «ابراهیم(علیه السلام)» بعد در مکتب «موسى(علیه السلام)» و سپس در مکتب «عیسى(علیه السلام)» و در پایان در مکتب «محمّد(صلى الله علیه وآله)» پیامبر اسلام که در حقیقت دوره عالى و نهایى تربیت الهى است; پرورش مى یابد. به این ترتیب «اسلام» آخرین دین آسمانى است و قرآن مجید با صراحت به این حقیقت گواهى مى دهد:
( مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ اَبَآ اَحَد مِنّ رِّجَالِکُم وَ لَکِن رَّسُولَ اللهِ وَ خَاتَمَ النَّبِیّنَ; محمّد پدر کسى از شما نبود (او رابطه خاصّى با شما ندارد) او فرستاده خدا و آخرین پیامبران بود).(2)
در این جا ممکن است سؤالى پیش آید که ثابت و نهایى بودن یک آیین با تحوّل روح و جسم انسان و تغییر نیازمندى هاى او چگونه سازگار است، در حالى که هر عصر و دورانى، ویژگى ها و نیازمندى هاى مخصوص به خود را دارد؟
پاسخ این سؤال چندان پیچیده نیست: محتویّات دعوت دین اسلام و تعلیمات و قوانین آن بر دو گونه است:
الف) یک سلسله اصول و تعلیمات ثابت که بر اساس ویژگى ها و