معارف بوک

 دستورات نیایشى اسلام است. مراسم حج به قدرى تکان دهنده، بى آلایش و آمیخته با برادرى، صمیمیّت و مساوات است که هرکس را بدون استثنا تحت تأثیر عمیق خود قرار مى دهد. مراسم این اجتماع که هر ساله میلیونها نفر از مسلمانان سراسر جهان در آن شرکت مى جویند، و همه نژادها، رنگ ها، زبان ها و ملّت ها را بدون هیچ گونه تفاوت و امتیازى در بر مى گیرد، به گونه اى است که از یک سو انسان را از قشرهاى مادّى آمیخته با خشونت و مزاحمت خارج کرده، و به محیطى مملوّ از صفا، روحانیت و وارستگى کشانده و عواطف را تلطیف و احساسات را زنده تر مى سازد.
و از سوى دیگر مى تواند به عنوان یک کنگره ملى در سطح جهانى موجب همبستگى هرچه بیشتر در زمینه هاى سیاسى، اقتصادى و اجتماعى مسلمانان جهان گردیده و، قشرهاى مختلف جوامع اسلامى را فشرده تر و متّحدتر ساخته، و مبادلات فکرى و انسانى را در میان آنان تسریع کند.
مطالعه سایر نیایش ها و عبادات اسلامى نیز نشان مى دهد که هر کدام به نوعى داراى آثار دو جانبه، «اخلاقى» و «اجتماعى» هستند، و به این ترتیب آنچه در آغاز این بحث گفتیم که ثمرات و آثار سودمند این عبادت ها و نیایش ها به خود ما باز مى گردد با این توضیحات روشن تر مى شود.