صفحه ٤٥

یافته، و یا جنینى که در رحم مادر قرار دارد، آیا مى تواند از آنچه در اعماق فضاى بیکران و در دل کهکشان ها روى مى دهد آگاه باشد، و این رویدادها را آن چنان که هست درک کند؟ به یقین تصوّر این امور، براى آن غیر ممکن است.
این سخن به این معنا نیست که ما نمى توانیم صفات خدا را به اندازه توانایى فکر قدرت عقل و اندیشه خود دریابیم; بلکه ما از مطالعه نمودها و پدیده هاى این جهان به خوبى درمى یابیم که او:
«عالم است»، زیرا تنوع شگفت انگیز و فوق العاده در حیات و زندگى موجودات زمین و آسمانها نشانه علم و توانایى او بر همه چیز است.
«حىّ» است، زیرا حیات به معناى واقعى، چیزى جز مجموعه علم و قدرت نیست، و خداوند هم عالم است و هم قادر، بنابراین او «زنده» است.
«مرید و مدرک» است یعنى داراى «اراده» و «ادراک» است «به همان دلیل سابق».
«بصیر و سمیع» است، یعنى همه چیز را «مى بیند و هر صدایى را مى شنود»، چرا که او محیط و آگاه بر همه چیز است.
«ازلى و ابدى» است، یعنى، همیشه بوده و همواره خواهد بود.
اینها قسمتى از صفات اوست که «صفات ثبوتیّه» نامیده مى شود، یعنى صفاتى که جنبه اثباتى داشته و در ذات او هست.
از طرفى:
چون هستى او از هر نظر بى نهایت و کامل است. «جهل، عجز، نیاز و نقص» در وجود او راه ندارد، چون هستى او از هر نظر بى نهایت و کامل است.