صفحه ١٢٢

گاهی تمرین و ممارست و عادت، انگیزه کار را بالا می برد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: زبانتان را به استغفار عادت دهید.(1)

18. حرکت تدریجی
یکی از اموری که انگیزه و نشاط کار را بالا می برد، آن است که کار به طور منطقی و تدریجی پیش رود. چنانکه حکم تحریم شراب و قمار به تدریج و در چند مرحله نازل شد؛ ابتدا آن را کاری دارای منافع مادّی معرفی کرد که گناهش از سودش بیشتر است،(2) پس از چندی از نزدیک شدن به نماز در حال مستی منع شد،(3) سرانجام آیه 90 سوره مائده شراب و قمار را عملی شیطانی و ممنوع دانست.
بعضی در مرحله اول از آن دوری کردند، عدّه ای پس از نزول آیه دوم و جمعی بعد از آیه سوم.
این ماجرا نشان می دهد که انسان ها متفاوتند، شاید بتوان آنها را به میوه ها تشبیه کرد: بعضی مانند توت خیلی زود رسیده و به سادگی چیده می شوند، بعض مانند انارند که کمی دیرتر رسیده و چیدنشان کمی زحمت دارد و بعضی مانند گردو دیرتر می رسند و چیدنشان بسیار سخت است. ولی در هرحال همه میوه و مفید هستند.
فایده برنامه های تدریجی این است که همه را وارد مجموعه می کند وبه همه بهره می رساند.