صفحه ١٨٢

و در مراحل بعد به پدر و مادر ارتباط دارد، زیرا که فرزند، بخشى از وجود پدر و مادر است، بنابراین ترک حقوق پدر و مادر، هم دوش شرک به خدا است.
سپس دستور به نیکى کردن نسبت به همه خویشاوندان مى دهد و این موضوع نیز از مسائلى است که در قرآن تاکید فراوان درباره آن شده است، گاهى به عنوان «صله رحم»، و گاهى به عنوان «احسان و نیکى» به آن ها، در واقع اسلام مى خواهد به این وسیله علاوه بر پیوند وسیعى که در میان تمام افراد بشر به وجود آورده، پیوندهاى محکم ترى در میان واحدهاى کوچک تر و متشکل تر، به نام «فامیل» و «خانواده» به وجود آورد تا در برابر مشکلات و حوادث یکدیگر را یارى دهند و از حقوق هم دفاع کنند.
سپس اشاره به حقوق «ایتام» کرده، و افراد با ایمان را توصیه به نیکى در حق آن ها مى کند، زیرا در هر اجتماعى بر اثر حوادث گوناگون همیشه کودکان یتیمى وجود دارند که فراموش کردن آن ها نه فقط وضع آنان را به خطر مى افکند، بلکه وضع اجتماع را نیز به خطر مى اندازد، چون کودکان یتیم اگر بى سرپرست بمانند، و یا به اندازه کافى از محبت اشباع نشوند، افرادى هرزه، خطرناک و جنایتکار بار مى آیند، بنابراین نیکى در حق یتیمان هم نیکى به فرد است هم نیکى به اجتماع!
بعد از آن حقوق مستمندان را یادآورى مى کند. چون در یک