صفحه ٧١

 تنها عدّه‏ اى از مؤمنان به عهد الهى خود عمل كرده‏اند. «مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ»(79)
 «جِبِلًّا كَثِیراً» به جمعیّت زیادى گفته مى‏شود كه همچون كوه عظمت داشته باشد.(80)
 مراد از عبادت شیطان، اطاعت شیطان است، چنانكه در حدیث مى‏ خوانیم: «مَن اطاع رجلاً فى معصیة فقد عَبَده»(81) هر كس در گناه از كسى اطاعت كند، بندگى او را كرده است.
 پیام‏ها:
 1- قیامت، روز فیصله و جدایى مجرمان از دیگران است. «وَامْتَازُواْ الْیَوْمَ»
 2- قیامت، روز توبیخ مجرمان است. «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْكُمْ»
 3- كیفر الهى پس از اتمام حجّت است. «أَلَمْ أَعْهَدْ »
 4- انسان، از دو حال خارج نیست، یا بنده خداست یا بنده شیطان. «لَّا تَعْبُدُواْ الشَّیْطَانَ... اعبدونى»
 5 - دشمن بودن شیطان آشكار است. «عَدُوٌّ مُّبِینٌ» (فكرى كه سنگ و چوب را به جاى خدا براى انسان جلوه مى‏دهد در انحراف آن هیچ ‏گونه ابهامى نیست)
 6- راه مستقیم كه هر شبانه روز در نماز از خدا مى‏ خواهیم، «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ » همان اطاعت و عبادت اوست. «اُعْبُدُونِى هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ‏»
 7- مهم‏ترین فلسفه عبادت خداوند، انتخاب راه درست در زندگى است. «اُعْبُدُونِى هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ‏»
 8 - از سرنوشت فریب خوردگان عبرت بگیریم.