7- انسان، تنها ضامن اعمال خود نیست، بلكه مسئول پیامدهاى آن نیز هست. «و آثارهم»
8 - دستگاه محاسباتى خداوند دقیق و فراگیر است. «كلّ شىء احصیناه»
9- تمام موجودات تحت نظر هستند و همه چیز و هر كارى به وضوح ضبط مىشود. «كلّ شىء احصیناه»
ثبت آثار
قرآن مىفرماید: «نكتب ماقدّموا و آثارهم» یعنى نه تنها ما اعمال بندگان بلكه آثارى را كه آن عمل نیز به دنبال دارد ثبت مىكنیم. براى توضیح مطلب، مثالى را بیان مىكنم:
اگر بى ادبى وارد مجلس عروسى شد و برق را قطع كرد و در تاریكى حوادثى رخ داد مثلاً افرادى از پله ها افتادند، ظرفها شكسته و كفشها گم شد، كودكان ترسیدند، افرادى سوء استفاده كردند، مجلس بهم ریخت و بستگان عروس و داماد از مهمانان شرمنده شدند، اینها همه آثار یك عمل ساده خاموش كردن برق است. در این ماجرا با دستگیرى فرد خطاكار آیا نباید در محاكمه تمام مفاسدى كه در آن تاریكى رخ داده است به حساب او بیاورند؟
این مثال براى آثار سوء عمل بود، به یك مثال دیگر در مورد آثار خوبى ها توجه كنید:
در قرآن دو كلمه در قالب «لاتقتلوا» «نكشید» از زبان یك مرد و یك زن صادر شده است؛ یكى همسر فرعون بود كه دید شوهرش قصد كشتن موسى را دارد، گفت: «لاتَقتُلوه»(45) و با