صفحه ٣٥

روزه؛ يعنى آيا به امام زمانت نظر داشته اى يا نه؟ اگر امام زمانت را نشناسى، تو اصلًا كارى نكرده اى، چون به مقصد خود كه عين الانسان است نظر نداشته اى.
امامت از اصول دين است، ابتدا بايد با تحقيق و تعقّل بر وجود امام، برهان داشته باشيد. روايت ها در واقع كمك مى كنند به شناخت امام، ولى امام شناسى را بايد با دليل عقلى و كشف قلبى به دست آورد.

امام زمان يا قلب كلّ 
تا اين جا مباحث «واسطه فيض بودن»، «نحوه غيبت امام» و «عين الانسان بودن امام» را بحث كرديم. بحث بعدى راجع به حقيقت انسان است كه عبارت است از قلب. مى خواهيم عرض كنيم كه انسان يعنى قلب، امّا نه قلب گوشتى واقع در قفسه سينه. انسان به جهت جنسيت و گوشت و چشم و گوش و خيال، انسان نمى باشد؛ چراكه حيوانات همه اين ها را دارند، ولى انسان نيستند. بلكه انسان يعنى قلب. قلب يعنى آن حقيقتى از شما كه تمام احوالات و اراده ها و ميل ها و عواطف را به آن نسبت مى دهيد، مى گوييد: خواستم ببينم و لذا چشم خود را به كار گرفتم، پس چشم تحت تأثير آن حقيقت شما كه خواست ببيند، ديدن را شروع كرد. يا مى گوييد: خواستم معرفت خود را نسبت به امام زياد كنم، لذا تعقّل و تفكّر كردم، پس مركز اراده ها و خواستنى ها يك چيزى است به نام قلب.