صفحه ٢٧

1. ظلم و ستمى که اینها بر خود و دیگران روا مى داشتند.
2. آنها به طور وسیع و گسترده مانع انجام کارهاى خیر مى شدند.
3. رباخوارى مى کردند.
4. از راه حرام ارتزاق مى نمودند; مانند کم فروشى، غش و تقلّب در معامله، شراب فروشى، قمار و مانند آن، که از تمام آنها تعبیر به اکل مال به باطل شده است.
این آیه دلالت دارد بر اینکه رباخوارى بر یهود نیز حرام بوده است و جالب اینکه على رغم تحریفاتى که در تورات شده است، در دو جاى تورات کنونى تحریم ربا به چشم مى خورد.
1. سِفْرِلاوِیانْ، فصل 25; 2 ـ سِفْرِ خروج، فصل 22.
سؤال: درست است که آیه با صراحت مى گوید: «رباخوارى بر یهود تحریم شده بود، ولى چگونه از این آیه استفاده مى کنید که بر مسلمانان نیز حرام است؟
پاسخ: بعضى از علما(15) در این مسأله و مشابه آن به «استصحاب شرایع سابقه» تمسّک مى جویند، ولى حجیّت این نوع استصحاب محل گفتگوست و ما معتقدیم حجّت نیست; چون اصل اساسى در استصحاب قاعده «لا تَنْقُضِ الْیَقینَ بِالشَّکِّ بَلْ اُنْقُضْهُ بِیَقین آخَر» است و این قاعده در اینجا جارى نیست، چون وقتى دینى نسخ مى شود،