صفحه ٧٤

كه نه در آنجا رنجى به ما مى رسد و نه سستى و واماندگى»! (الَّذِي أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا يَمَسُّنا فِيها نَصَبٌ وَ لا يَمَسُّنا فِيها لُغُوبٌ).
و به اين ترتيب در آنجا نه عوامل مشقت بار جسمانى وجود دارد، نه از اسباب رنج روحى خبرى است.
 (آيه 36)- معمولا قرآن در كنار «بشارتها» به «انذارها» مى پردازد تا دو عامل خوف و رجا را كه انگيزه حركت تكاملى است تقويت كند. لذا در اينجا سخن از مجازاتهاى مادى و معنوى است.
نخست مى فرمايد: «آنها كه راه كفر را پيش گرفتند آتش دوزخ براى آنهاست» (وَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ نارُ جَهَنَّمَ).
همان گونه كه بهشت دار مقام و سراى جاويدان است، دوزخ نيز براى اين گروه جايگاه ابدى است.
سپس مى افزايد: «هرگز فرمان مرگ آنها صادر نمى شود تا بميرند» و از اين رنج و الم رهايى يابند (لا يُقْضى  عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا).
مرگ براى اين گونه اشخاص يك دريچه نجات است، اما با جمله گذشته اين دريچه بسته شده، باقى مى ماند دريچه ديگر و آن اين كه زنده بمانند و مجازاتشان تدريجا تخفيف يابد، و يا تحمل آنها را بيفزايد تا نتيجه آن تخفيف درد و رنج باشد، اين دريچه را نيز با جمله ديگرى مى بندد، مى گويد: «چيزى از عذاب دوزخ از آنها تخفيف داده نخواهد شد» (وَ لا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذابِها).
و در پايان آيه به عنوان تأكيد بر قاطعيت اين وعيد الهى مى فرمايد: «اين گونه هر كفران كننده اى را جزا مى دهيم»! (كَذلِكَ نَجْزِي كُلَّ كَفُورٍ).
آرى! جزاى كفران كننده سوختن در عذاب دردناك آتش است، آتشى كه با دست خود افروخته و هيزمش را افكار و اعمال و وجود او تشكيل مى دهد.
 (آيه 37)- ما را بازگردانيد تا عمل صالح انجام دهيم! اين آيه به قسمت ديگرى از عذاب دردناك آنها پرداخته، و انگشت روى بعضى از نكات حساس در اين زمينه گذارده، مى گويد: «آنها در دوزخ فرياد مى زنند: